Meme kanserinin belirtileri, risk ve faktörleri..

Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesi
Genel Cerrahi Bölümü Uzmanı Dr. Canan Uzel

Kanser nedeni ile sonuçlanan ölümlerde ?ikinci? sırada gelen meme kanseri, özellikle erken evrede tanınabildiği takdirde tedavi edilebilmektedir.Gelişmiş ülkelerde daha sık görülen meme kanserinin görülme sıklığı giderek artmakta, hatta dünyada her 3 dakikada, 1 kadın meme kanserine yakalanmaktadır. Ülkemizde de kadınlar arasındaki her 4 kanser olgusundan birinde meme kanserine rastlanılmaktadır.

Erken tanındığında rahatlıkla tedavi edilebilen meme kanseri, memenin yapısını oluşturan süt bezleri ve kanalları içindeki hücrelerin kontrolsüz çoğalması ile meydana gelmektedir.

Hastalığın belirtileri:

· Meme ve koltuk altında sertlik-şişlik oluşması

· Meme şeklinin ve büyüklüğünün değişmesi

· Meme derisinde renk değişikliğinin görülmesi

· Meme derisinin kalınlaşması ve portakal kabuğu görünümünü andırması

· Meme başında yara, kabuklanma ve içe doğru çekilme gözlenmesi

· Meme başından koyu renkli akıntı gelmesi

?Kadınlar meme kanseri ile nasıl savaşıyor??

Korunma:

Hastalık oluşmadan alınacak önlemler sayesinde hastalığın görülme sıklığı azaltılmaktadır.

Bu önlemler:

Yüksek derecede risk faktörü taşımayanlar için

· Düzenli egzersiz yapılması

· Az yağlı/yağsız gıdalar ile bol lifli sebze ve meyvelerin tüketilmesi

· Alkol tüketiminin azaltılması

Yüksek riskli ve meme kanseri geni taşıyanlar için

· Koruyucu ilaç tedavileri

· Koruyucu mastektomi (memenin alınması) gibi tedaviler

Erken Tanı:

Hastalık belirtileri oluşmadan sağlıklı kişilerde meme kanseri olgusu teşhis edilebilmektedir. Erken tanı sayesinde hastalığın tedavi edilebilme oranı ile hastanın kaliteli yaşam süresi artırılmaktadır.

Erken tanı için önerilenler:

· 20 yaş ve üstündekiler için kendi kendini muayene yöntemi

· 35 yaş ve üstündekiler için yıllık doktor kontrolleri

· 40 yaş üstündekiler için yıllık tarama mamografileri

Tüm dünyada meme kanserinin erken tanısında kullanılan en güvenilir ve en etkili yöntem, tarama mamografisidir. Mamografi ile meme kanserinde kitle ve belirtiler oluşmadan yaklaşık 2 yıl önce hastalık saptanabilmektedir. Mamografi ile verilen ışın dozu, kanser oluşturabilecek dozun çok altında olup; mamografide en net görüntü, regl (âdet kanaması) bitiminden hemen sonra alınmaktadır. Normal riskli kadınlarda; kontrol amaçlı olarak ilk mamografi, 35 yaşta çekilmeli; 40 yaş ve üstündeki kadınlar ise yılda bir defa mamografi taraması yaptırmalıdır.

?Erkekler de meme kanserine yakalanabilir!?

Tüm kanser türleri arasında %1"den daha az oranda görülen ?erkeklerde meme kanseri? olgusuna ortalama olarak 60-70 yaş arasındaki erkeklerde rastlanmaktadır.

Özelikle ileri yaşlarda sık görülen ?jinekomasti? ile meme kanserinin ayırımının yapılması gerekmektedir. Jinekomasti, erkek meme kanseri için risk faktörü değildir. Memede kitle ve yara oluşumu şeklinde belirtileri gözlenebilen hastalığın seyri, kadınlarda görülen meme kanseri ile aynı şekilde devam etmektedir.

Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesi
Kadın Sağlığı Ünitesi Meme Takip Kliniği Uzmanı Dr. Meral Demirel

?MEME KANSERİ?NDE RİSK FAKTÖRLERİ

?Risk faktörlerini bilmek erken tanı için önemli bir başlangıçtır?

Genetik:

Meme kanseri vakalarının yaklaşık %15"i genetik faktörler nedeniyle oluşmaktadır. Birinci derece yakınlarında, genç yaşta (menopoz öncesi) meme kanseri görülenlerde risk oranı artmaktadır. Bu grubun yaklaşık %5-8"inde ise meme kanseri genetik mekanizma ile oluşmaktadır. Meme kanserinin genetik oluşumundan sorumlu 2 ayrı gen bulunmaktadır. Bu genleri taşıyanların yaşam boyu meme kanserine yakalanma riski yaklaşık %85 oranındadır. Bu genlerin taşıyıcılarında over kanseri riski de artmaktadır.

Cinsiyet:

Meme kanseri temel olarak kadınlarda oluşmaktadır. Erkekler için risk daha düşüktür.

Yaş:

Yaşla artan risk söz konusu olmaktadır. Özellikle menopoz döneminde yani 40 yaştan itibaren risk artmaktadır.

Sosyo-ekonomik düzey:

Meme kanseri riski ABD ve Kuzey Avrupa ülkelerinde yüksek, Asya ülkelerinde daha düşüktür. Yüksek sosyoekonomik düzeydeki kadınlarda risk oranı artmaktadır.

Geçirilmiş meme kanseri:

Daha önce meme kanseri tanısı olanlarda yeni kanser oluşum riski bir miktar artmaktadır.

Fibrokistik meme yapısı:

Fibrokistik yapı direkt olarak risk artışından sorumlu değildir. Ancak yoğun olan meme dokusunun gerek klinik gerekse radyolojik takibinden kaynaklanan güçlük, erken tanıya engel olabilmektedir. Fibrokistik meme yapısı içinde bir grup hücre değişimi ise ileriye yönelik meme kanseri riskini artırmakta ancak her fibrokistik yapıda bu değişimler yer almamaktadır.

Radyasyon:

Özellikle ergenlik çağında yüksek dozda radyasyona maruz kalmak, meme kanseri riskini artırmaktadır. Söz konusu radyasyon dozu, mamografi cihazlarına ait radyosyon dozu değildir, özellikle günümüzde kullanılan mamografi cihazlarında meme kanseri riskini artırıcı radyasyon özelliği saptanmamıştır.

Menstruasyon:

İlk adet görme yaşının 12"nin altında olması ve 55 yaş üzerinde halen menopoza girmemiş olmak riski artırmaktadır.

Doğurganlık:

Kadının ilk doğum yaşının 17"nin altında ya da 35 yaşın üstünde olması veya hiç doğum yapmamış olmasının riski artırdığı düşünülmektedir. Ancak günümüzde kadınların pek çoğu, ileri yaşta ilk çocuklarını doğurma veya hiç çocuk doğurmama eğilimi içinde olduklarından önümüzdeki 10 yıl bu risk faktörleri üzerinde daha net bilgi verecektir.

Doğum kontrol hapları:

Bu ilaçların riski artırdığı yönünde bilimsel bir kanıt yoktur. Ancak erken yaşlarda uzun süreli kullanım bir miktar risk artışına neden olmaktadır.

Obezite:

Menopoz sonrası dönemde obezite artan riske neden olmaktadır.

Menopozal hormon kullanımı:

Menopozdaki kadınlarda hormon kullanımında pek çok farklı ilaç ve doz söz konusudur. Bu nedenle her kadının kişisel ve ailesel risk faktörleri, beklentileri ve yaşam tarzı göz önüne alınarak en düşük risk ve en yüksek hayat kalitesini sağlayan yöntem seçilmelidir. İlk 5 yıllık kullanımda artan risk tespit edilmemiştir. Ancak özellikle 10 yılın üzerinde kullanımlarda artan risk söz konusudur.

Diyet: Yüksek hayvansal yağ oranlı beslenmenin riski artırdığı düşünülmektedir.

Alkol kullanımı: Bazı araştırmalar, sürekli alkol kullanımında risk artışının olduğunu göstermektedir.